स्वास्थ्य रहनु, राम्रो मुड बनाउनोस्
त्यो मानसिक अवस्था, जुन असल वा खराब हुँदा व्यवहार, कार्य र परिणामहरूमा समान भिन्नताहरू निम्त्याउँछ । जसलाई सामान्य भाषामा ‘मुड’ भनिन्छ। यद्यपि यो एक प्रकारको अस्थायी मुड हो । यो लामो समयसम्म रहदैन । यसले व्यक्तिलाई सक्रिय वा निष्क्रिय राख्नुमा सहयोग गर्दछ । गतिविधि, उल्लास, उत्तेजना, उत्साह त्यो मनको अवस्था वा मुडको परिणाम हो जसमा व्यक्ति सामान्यतया राम्रो हुन्छ, जबकि मनको अवस्था खराब हुँदा व्यक्ति निष्क्रिय, सुस्त, निराश र उदास हुन पुग्छ । यसरी, यदि कुनै व्यक्ति हर्षित अवस्थामा देखिन्छ भने, यो राम्रो मुडमा छ भन्न सकिन्छ भने उदास अवस्थाले उसको खराब मुडलाई झल्काउँछ।
निरन्तर मुड खराब हुनु भनेको दीर्घकालीन रोगी हुनु हो
मुडसँग सम्बन्धित वास्तविकता बुझेपछि, सबैले सधै स्वास्थ्य मुडमा रहने प्रयास गर्नुपर्छ। यदि यो गल्ती भयो भने, तुरुन्तै पहिलेको अवस्थामा फर्काउने प्रयास गर्नुपर्छ। व्यक्तिको मानसिक सतह जति लचिलो हुन्छ, उ चाँडो आफ्नो प्रयासमा सफल साबित हुन्छ। जति चाँडो सामान्य मानसिक स्थितिमा फर्कन्छ, मनोविज्ञानको दृष्टिकोणले उसलाई स्वस्थ दिमाग भएको व्यक्ति भन्न सकिन्छ। लगातार खराब मुडमा रहँदा, दिमागमा एक प्रकारको बानी पर्न जान्छ र त्यो व्यक्ति मानसिक विकारको दीर्घकालीन रोगी बन्न सक्छ।
अहिलेको कठिन समयमा जीवनका जटिलताहरू यति धेरै बढेका छन् कि मानिस अधिकांश समय खराब मानसिक अवस्थामा रहन्छ । सयौ वर्ष पहिले मानिसको जीवन सरल थियो, अहिले त्यस्तो छैन । यही कारणले गर्दा त्यसबेला मानिसहरू खेलकुद र मनोरञ्जनका माध्यमबाट तनावमुक्त जीवन बिताउने सहजता अप्नाउँथे जो आज सम्भव छैन । जटिल जीवनमा समस्याहरू बढ्दै जान्छ र त्यो वृद्धिले दिमागको प्राकृतिकतामा असर छोड्दै जान्छ । आजभोलि मानिसको महत्वाकांक्षा यति धेरै बढेको छ कि ऊ धेरै भन्दा धेरै धन जम्मा गर्ने, कीर्ति र ताली कमाउने दौडमा फसेको देखिन्छ । यो भन्दा पनि अरू जीवनमा केही छ, उनीहरूलाई थाहा हुँदा हुँदै पनि अनविज्ञ रहन जान्छ । यस्तो अज्ञानताले मानिसमा विकृत मुड निम्त्याउँछ।
शहरीयको भन्दा गाउँले जीवनशैलीमा मनोरोगी कम हुने गर्छ
यो सत्य हो कि जति धेरै द्वन्द्वमुक्त र निर्दोष व्यक्तिको जीवनशैली हुन्छ, उसको आन्तरिक अवस्था त्यति नै अनुकूल हुन्छ। उल्टो जहाँ कृत्रिमता, दिखावा, झूटो घमण्ड, प्रतिस्पर्धा हुन्छ, त्यहाँ मानिसको मनस्थिति पनि उत्तिकै असामान्य हुन्छ । एक सर्वेक्षणले निर्दोष गाउँलेहरूको तुलनामा शहरीय मानिसहरू, जो कि स्वभावले धेरै चलाख र कृत्रिम छन्, तिनीहरूमा तुलनात्मक रूपमा खराब मनस्थिति भएको देखाएको छ।
मनोवैज्ञानिकहरूले सल्लाह दिन्छन्
मनोवैज्ञानिकहरूले सल्लाह दिन्छन् – जब कसैको मनको अवस्था वा मुड बिग्रन्छ भने यसलाई आफै प्राकृतिक मानसिक प्रक्रियाद्वारा निको हुन्छ भनेर छोड्नु हुँदैन। यसले धेरै समय लिन सक्छ र शारीरिक र मानसिक क्षतिको अझ जोखिम बढेर जान्छ। शरीरका विभिन्न प्रणालीहरूमा अनावश्यक दबाब बढेको कारण यस्ता प्रकारका असामान्यताहरू देखा पर्न थाल्छन्। तसर्थ, जतिसक्दो चाँडो यसबाट छुट्कारा पाउने प्रयास गर्नुपर्छ। जति यसबाट निस्कन ढिलाइ गरिन्छ यसले आफैलाई हानी पुर्याउँदै जान्छ । यसबाट बाहिर निस्कन ढिलाइ गर्नु भनेको आफू आफैलाई चोट पुर्याउनु जस्तै हो।
यदि कहिले काहिँ तपाईंको मुड खराब भयो भने एक्लै सुत्नुको सट्टा साथीहरूसँग हाँस्न र ठट्टा गरेर आफूलाई व्यस्त राख्नुहोस् । यस्तो अवस्थमा आफ्नो मुडलाई साथीहरूमाझ छलफलको विषय नबनाउन सचेत रहनुहोस्। यस्तो अवस्थाबाट बाहिर निस्कन भ्रमण पनि एक प्रभावकारी माध्यम हो। प्रकृतिसँगको सम्पर्कबाट मन आल्हादित हुन्छ । प्रकृतिको समिपमा मानिस यति प्रफुलित हुन्छ र तीव्रताका साथ प्रकृतिप्रति सचेत हुन्छ कि यस बाहेक अन्य माध्यमको सहाराले प्राप्त गर्न सकिँदैन। तसर्थ, यस्तो अवस्थामा नजिकै कुनै पहुँचयोग्य ठाउँ जस्तै पार्क, बगैचा आदि छन् भने त्यहाँ गएर मानसिक अवस्था सुधार गर्न सकिन्छ। मनको खराब अवस्थालाई नियमित व्यायाम, खेलकुद र कुनै पनि रचनात्मक कामको मद्दतले कम वा हटाउन सकिन्छ।
निष्कर्ष
यदि तपाईले चाहिने भन्दा बढी आकांक्षामा लिप्त हुनुहुन्न र आवश्यकता भन्दा बढी इच्छा राख्नु हुन्न भने, मुड बिग्रने सम्भवना नै रहदैन । अनावश्यक इच्छा मनभरी पालेर बस्नु अनि पुरा गर्न नै नसकिने सपना देख्नु भने मानिस असामान्य मनस्थितिमा पुग्नु हे ।
आध्यात्मिक जीवन जिउनु र आफ्नो निश्चित लक्ष्य तर्फ अघि बढ्नुले पनि मनलाई अपार शान्ति र सन्तुष्टि दिन्छ। तसर्थ, यस्तो जीवनशैली अपनाउनु राम्रो हुन्छ जसमा मानसिक निराशाको स्थितिमा पर्ने सबै सम्भावनाहरू समाप्त हुन्छन्। जीवनको त्यो बाटो मात्र राम्रो हुन्छ, जसले हामीलाई शान्ति र सन्तुष्टि प्रदान गर्छ र हाम्रो लक्ष्यतर्फ अघि बढ्छ।
